«صمود»؛ نقطه عطف همبستگی جهان با «فلسطین» شد

گروه جامعه و اقتصاد «سدید»؛ ناوگان جهانی صُمود[1]، حرکتی انسانی و مدنی است که در واکنش به محاصره طولانی‌مدت و غیرانسانی نوار غزه شکل گرفته است. این ناوگان با هدف رساندن کمک‌های پزشکی، غذایی و دارویی به مردم این منطقه، که تحت فشارهای شدید اقتصادی و نظامی هستند، تشکیل شده است. اقداماتی ازاین‌دست نمایانگر همبستگی جهانی با مردمی است که سال‌ها از محدودیت‌های شدید زندگی در محاصره رنج برده‌اند و در عین حال نمادی از مقاومت مدنی و پیگیری حقوق بشر در سطح بین‌المللی به شمار می‌آید. ناوگان صمود نه‌تنها یک حرکت اعتراضی بلکه نمادی از پایداری و اتحاد انسان‌ها در برابر بی‌عدالتی است.

اهداف و فلسفه ناوگان

هدف اصلی ناوگان صمود، تلاش برای شکستن محاصره دریایی نوار غزه است؛ محاصره‌ای که بیش از یک دهه زندگی روزمره میلیون‌ها فلسطینی را به‌شدت تحت تاثیر قرار داده و به بحران انسانی عمیقی منجر شده است. این ناوگان، علاوه بر رساندن کمک‌های ضروری، می‌کوشد تا با برجسته کردن حق آزادی حرکت و تسهیل دسترسی به کمک‌های بشردوستانه، صدای مردم محاصره‌شده غزه را به سطح جهانی برساند.

اگرچه محدودیت‌ها و موانع مختلف ممکن است مانع از رسیدن فیزیکی ناوگان به مقصد نهایی شده باشد، اما این حرکت همچنان به‌عنوان نمادی از مقاومت مدنی و همبستگی جهانی در حمایت از حقوق فلسطینیان باقی می‌ماند و تاثیر خود را در سطح بین‌المللی حفظ کرده است.

فلسفه این حرکت بر پایه اصول صلح‌آمیز و مقاومت مدنی استوار است و تأکید  می‌کند که تحقق عدالت بدون پیگیری حقوق بشر و مبارزه مسالمت‌آمیز ممکن نیست. علاوه بر جنبه عملی، ناوگان صمود حامل پیامی سیاسی قوی به جامعه جهانی است؛ پیامی که خواستار پایان دادن به سیاست‌های ناعادلانه و احترام کامل به حقوق بشر است.

اگرچه محدودیت‌ها و موانع مختلف ممکن است مانع از رسیدن فیزیکی ناوگان به مقصد نهایی شده باشد، اما این حرکت همچنان به‌عنوان نمادی از مقاومت مدنی و همبستگی جهانی در حمایت از حقوق فلسطینیان باقی می‌ماند و تاثیر خود را در سطح بین‌المللی حفظ کرده است.

ترکیب و مسیر ناوگان

ناوگان صمود شامل بیش از پنجاه شناور در اندازه‌ها و انواع مختلف است که از شهرهای مختلف جهان حرکت کرده‌اند. حرکت اصلی این ناوگان از بندر بارسلونا در اسپانیا آغاز شد؛ شهری که به دلیل موقعیت استراتژیک و تاریخی‌اش، به‌عنوان نقطه شروع یک حرکت بین‌المللی نمادین و مهم انتخاب شده است. در مسیر حرکت، شناورهایی از شهرهای مختلف مدیترانه، از جمله تونس، به ناوگان پیوستند که نشان‌دهنده گستردگی حمایت‌ها و همبستگی جهانی با این اقدام است.

مسیر پیش‌بینی شده ناوگان از اسپانیا به سمت جنوب غربی مدیترانه، سپس عبور از آب‌های تونس و ادامه حرکت به‌سوی نوار غزه بود. بااین‌حال، این مسیر با چالش‌ها و موانع فراوانی همراه بوده است؛ از تهدیدات امنیتی و محدودیت‌های اعمال شده توسط دولت‌ها و نیروهای نظامی گرفته تا مشکلات فنی و شرایط جوی نامساعد. گزارش‌ها همچنین از بروز حوادثی همچون انفجارهای مشکوک و قطع ارتباطات حکایت دارند که نشان‌دهنده فشارهای گسترده و موانعی است که فعالان ناوگان در مواجهه با آن‌ها بوده‌اند.

کشورهای شرکت‌کننده و اشخاص برجسته

شرکت‌کنندگان در ناوگان صمود، نماینده بیش از ۴۴ کشور در سراسر جهان هستند که از نظر فرهنگی، جغرافیایی و سیاسی متنوع‌اند. حضور فعال نمایندگان از کشورهایی چون ترکیه، برزیل، بنگلادش، اسپانیا، اندونزی، آفریقای جنوبی، ایرلند، مالزی، تونس، مکزیک، لیبی، قطر، عمان، مالدیو، اسلوونی، پاکستان، و کلمبیا نشان‌دهنده ماهیت جهانی و فراملی این حرکت است. این گستردگی جغرافیایی، اعتبار و قدرت پیام ناوگان را چند برابر می‌کند و بر اهمیت آن در عرصه بین‌المللی می‌افزاید.

در میان شرکت‌کنندگان، تعدادی از چهره‌های شناخته‌شده جهانی حضور دارند که هر کدام در حوزه‌های خود دارای شهرت و نفوذ قابل توجهی هستند. برای نمونه، فعال محیط زیست سوئدی، گرتا تونبرگ، که در زمینه مبارزه با تغییرات اقلیمی شناخته شده است، به‌عنوان یکی از همراهان ناوگان حضور دارد. همچنین چهره‌هایی از حوزه حقوق بشر، علوم اجتماعی، علوم سیاسی و هنر در این حرکت حضور دارند که این موضوع به اعتبار و ابعاد چندجانبه ناوگان افزوده است. حضور این افراد برجسته به ناوگان کمک می‌کند تا صدای خود را به گوش جوامع مختلف جهان برساند و به‌صورت نمادین نمایانگر حمایت گسترده بین‌المللی باشد.

بازداشت، شکنجه و تحقیر خدمه ناوگان صمود در اسرائیل

در ۳ اکتبر ۲۰۲۵، نیروی دریایی اسرائیل آخرین کشتی ناوگان، به نام «مارینت»[2]، را در فاصله بیش از ۴۰ مایل دریایی از غزه متوقف کرد. این کشتی حامل تعدادی از فعالان بین‌المللی از جمله اتباع ترکیه، آلمان، عمان و استرالیا بود. همچنین، حدود ۴۵۰ فعال، از جمله گرتا تونبرگ و نمایندگان پارلمان ایتالیا، در بندر اشدود بازداشت شدند که پس از مدت کوتاهی آزاد و اخراج شدند.

در گزارش منتشرشده توسط گاردین و چندین رسانه دیگر، بازداشت‌شدگان از بدرفتاری‌های گسترده، تحقیر سیستماتیک و نقض حقوق بشر در دوران بازداشت خود خبر داده‌اند. این فعالان، خبرنگاران و وکلا اظهار داشته‌اند که از لحظه بازداشت با خشونت فیزیکی، توهین، تهدید با اسلحه و محرومیت از نیازهای اولیه مواجه بوده‌اند.

بااین‌حال، در گزارش منتشرشده توسط گاردین و چندین رسانه دیگر، بازداشت‌شدگان از بدرفتاری‌های گسترده، تحقیر سیستماتیک و نقض حقوق بشر در دوران بازداشت خود خبر داده‌اند. این فعالان، خبرنگاران و وکلا اظهار داشته‌اند که از لحظه بازداشت با خشونت فیزیکی، توهین، تهدید با اسلحه و محرومیت از نیازهای اولیه مواجه بوده‌اند.

برخی بازداشت‌شدگان از جمله روزنامه‌نگار ایتالیایی ساوریو توماسی گفته‌اند که از لحظه ورود به بندر، مکرراً به سر و کمرشان ضربه وارد شده و سربازان اسرائیلی با خنده آن‌ها را کتک می‌زدند. یکی دیگر از بازداشت‌شدگان، رافائل بورگو، گفته که هنگام درخواست کمک، تا هفت سرباز مسلح به همراه سگ به داخل سلول یورش برده و افراد را با اسلحه تهدید و به زور روی زمین کشیده‌اند. این اقدامات به گفته او به‌طور روزانه اتفاق می‌افتاده است.

بسیاری از افراد بازداشت‌شده از محرومیت شدید از دارو، خواب و مراقبت‌های پزشکی خبر داده‌اند. گفته شده افرادی که نیاز فوری به دارو داشتند، عمداً نادیده گرفته شدند و وقتی دیگران برای حمایت از آن‌ها اعتراض کردند، با سربازانی با لباس ضدشورش، سگ و اسلحه مواجه شدند. همچنین برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که بازداشت‌شدگان را مجبور کرده‌اند روی زمین بخوابند و به آنها توهین لفظی مداوم شده است.

اهانت به نمادهای هویتی فلسطین نیز بخشی از رفتار تحقیرآمیز و سازمان‌یافته بود. به گفته لورنزو داگوستینو[3]، روزنامه‌نگار ایتالیایی، افراد مجبور شدند لباس‌ها و نمادهایی مانند چفیه فلسطینی را از تن درآورند و سربازان آنها را زیر پا له کردند. همچنین گزارش شده که با گرتا تونبرگ، فعال محیط زیست سوئدی، برخوردی تحقیرآمیزتر از دیگران صورت گرفته؛ او را مجبور کردند پرچم اسرائیل را به تن کند و سربازان در حال گرفتن سلفی با او بودند. طبق گزارشی از وزارت خارجه سوئد، تونبرگ در سلولی پر از حشرات با غذای بسیار کم و آب ناکافی نگهداری شده است.

در نهایت، برخی بازداشت‌شدگان مسن‌تر نیز هدف رفتارهای تحقیرآمیز قرار گرفتند. مارگارت پاسیتا[4]، زن ۷۲ ساله اسکاتلندی، گزارش داده که در برابر یک مرد مجبور به درآوردن لباس شده و تمام داروهای حیاتی‌اش، وسایل کمک‌تنفسی، عینک، سمعک و حتی گردنبند و ساعتش ضبط شده‌اند. او این تجربه را «جهنم مطلق» توصیف کرده است.

از طرفی، ایتامار بن‌گِویر[5]، وزیر امنیت ملی راست‌افراطی اسرائیل، با افتخار اعلام کرد که با فعالان ناوگان امدادی غزه مانند حامیان تروریسم رفتار شده است. او گفت که برای اطمینان از عدم برخورد ویژه با این افراد، از زندان کتسیعوت[6] در صحرای نقب بازدید کرده و تأکید  کرد: « آنها باید شرایط این زندان را تجربه کنند و پیش از نزدیک شدن دوباره به اسرائیل، دوباره فکر کنند.» بن‌گِویر ضمن قدردانی از افسران سرویس زندان‌های اسرائیل که به گفته او بر اساس سیاست تعیین‌شده از سوی خودش و رئیس سرویس زندان‌ها، کوبی یعقوبی[7]، عمل کرده‌اند، مدعی شد که در بازدیدش از کشتی ناوگان، نشانی از کمک بشردوستانه یا دلسوزی ندیده است. او افزود: «اگر کسی فکر می‌کرد با فرش قرمز و استقبال گرم روبرو می‌شود، سخت در اشتباه بوده است.»

این مجموعه روایت‌ها، تصویری نگران‌کننده از نقض گسترده حقوق بشر و رفتارهای غیرانسانی در بازداشتگاه‌های اسرائیل ارائه می‌دهد که با واکنش شدید فعالان و نهادهای بین‌المللی حقوق بشر مواجه شده است.

واکنش‌ها و تحلیل‌های بین‌المللی

ناوگان صمود جهانی که با هدف شکستن محاصره دریایی نوار غزه و رساندن کمک‌های بشردوستانه به مردم این منطقه تشکیل شده بود، توجه و واکنش‌های گسترده‌ای در سطح جهان به دنبال داشت. سازمان ملل متحد و گزارشگران ویژه این نهاد با نگرانی نسبت به خطرات و تهدیدهای امنیتی که فعالان ناوگان با آن مواجه شدند، بر لزوم تضمین امنیت شرکت‌کنندگان و حمایت بین‌المللی برای جلوگیری از بروز تنش و خشونت تأکید  کردند. این واکنش‌ها نشان‌دهنده اهمیت و حساسیت موضوع در عرصه حقوق بشر و امنیت بین‌الملل بود.

اعضای ناوگان، به‌ویژه فعالان برجسته‌ای چون یاسمین آکار، یکی از اعضای کمیته راهبری، بارها تأکید  کردند که تهدیدهای اسرائیل آنان را از ادامه مسیر بازنداشته است. وی اعلام کرد که هدف ناوگان تنها رساندن کمک نبود بلکه رساندن صدایی به جهانیان بود که سال‌ها در برابر سکوت و بی‌تفاوتی قرار داشته‌اند. سخنگوی ناوگان، ماریا النا دلیا، نیز در واکنش به ادعاهای اسرائیل درباره ارتباط این حرکت با گروه‌های مسلح، این اتهامات را تبلیغاتی و فاقد مدارک اثبات‌کننده دانست. برخی اعضای ناوگان در طول مسیر با اختلالات فنی و مشکلات ارتباطی مواجه شدند، اما تا پایان فعالیت خود آمادگی کامل برای ادامه حرکت داشتند.

با وجود اینکه عملیات اصلی ناوگان به طور موقت متوقف شده است، اثرات نمادین و رسانه‌ای آن کماکان پابرجاست و به افزایش آگاهی و فشار بر دولت‌ها برای تغییر سیاست‌های مرتبط با محاصره و وضعیت فلسطین کمک می‌کند. این حرکت همچنین نشان‌دهنده ظرفیت فعالان مدنی و جامعه جهانی در سازماندهی و حمایت از حقوق مردم تحت ظلم و محاصره است.

در سطح بین‌المللی، مواضع دولت‌ها متفاوت بود. مالزی، که یکی از کشورهای شرکت‌کننده بود، توقیف ناوگان را محکوم کرد و خواستار تضمین امنیت و عبور بی‌خطر فعالان شد. نخست‌وزیر مالزی، انور ابن ابراهیم، توقیف ناوگان را بی‌احترامی به وجدان جهانی دانست و اعلام کرد که کشورش در پیگیری دیپلماتیک و حقوقی موضوع کوتاه نخواهد آمد. رهبران حزب اومنو[8] در مالزی نیز این اقدام را غیرانسانی توصیف کردند و بر ضرورت همبستگی جهانی با مردم غزه تأکید  نمودند. عمان نیز وضعیت اتباع خود را زیر نظر داشت و تلاش کرد آن‌ها را به سلامت به کشور بازگرداند. نخست‌وزیر اسپانیا، پدرو سانچز، ضمن حمایت از ناوگان، آن را تهدیدی برای اسرائیل ندانست و بر ضرورت ارسال کمک‌های بشردوستانه با امنیت تأکید  کرد.

از منظر رسانه‌ها و کارشناسان حقوق بین‌الملل، این حرکت دارای ابعاد مهمی بود. خبرنگاران رویترز اشاره کردند که استفاده هوشمندانه ناوگان از فناوری‌های پخش زنده، ردیابی جغرافیایی و کمپین‌های رسانه‌ای دیجیتال باعث شد این حرکت توجه جهانی بی‌سابقه‌ای را جلب کند و پیام خود را مؤثرتر به گوش مردم جهان برساند.

بر اساس گزارش‌ها و تحلیل‌های منتشر شده در وب‌سایت آناتولی و سایر منابع، از اسرائیل خواسته شد تا فوراً فعالان بازداشت‌شده را آزاد کند، شناورها را به مالکینشان بازگرداند و مسئولیت‌های قانونی و اخلاقی خود را در قبال این اقدام بپذیرد. گروهی از وکلا و نهادهای حقوق بشری نیز به احتمال نقض حقوق بشر در نحوه برخورد با بازداشت‌شدگان اشاره کردند، از جمله محروم کردن آن‌ها از دسترسی به وکیل و نگهداری در شرایط سخت و نامناسب، نظیر زندان کتسیعوت.

تحلیل حقوقی دانشگاه ناتینگهام ترنت [9] بر این نکته تأکید  کرد که طبق حقوق بین‌الملل، اسرائیل حق ندارد بدون دلایل قانونی و مستند مانع عبور کشتی‌های صلح‌آمیز از آب‌های بین‌المللی شود و ادعای «دزدی دریایی» علیه این ناوگان فاقد پشتوانه حقوقی است. این در حالی است که اسرائیل، محاصره دریایی غزه را بر اساس وضعیت جنگی و برخی اصول حقوق بین‌الملل مشروع می‌داند، اما منتقدان می‌گویند این محاصره نوعی مجازات جمعی علیه غیرنظامیان محسوب شده و با مفاد کنوانسیون‌های بین‌المللی از جمله کنوانسیون ژنو مغایرت دارد.

اصل آزادی کشتیرانی در آب‌های بین‌المللی یکی از حقوق اساسی است که نقض آن می‌تواند پیامدهای حقوقی و سیاسی گسترده‌ای داشته باشد. نهادهای حقوق بشری بارها گزارش دادند که بازداشت‌شدگان این ناوگان با رفتارهای تحقیرآمیز و شرایط نامناسب روبرو شدند و بعضاً به زندان‌های دوردست منتقل شدند. از این رو، دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی مسئولیت حفظ امنیت و جان شرکت‌کنندگان در ناوگان را دارند و باید به دقت نظارت کنند تا از وقوع هرگونه برخورد خشونت‌آمیز جلوگیری شود.

ارزیابی کلی و چشم‌انداز آینده

حرکت ناوگان صمود اگرچه در مرحله عملی با موانع جدی و برخوردهای شدید نظامی و امنیتی مواجه شد و نتوانست به‌صورت فیزیکی به غزه برسد، اما همچنان یک نقطه عطف مهم در همبستگی جهانی با مسئله فلسطین به شمار می‌رود. این ناوگان با جلب توجه گسترده رسانه‌ها و افکار عمومی، بحث بحران انسانی غزه، حقوق بشر و محاصره این منطقه را در صدر مباحث بین‌المللی قرار داد و توجه جهانی را به سمت این موضوع حساس معطوف کرد.

با وجود اینکه عملیات اصلی ناوگان به طور موقت متوقف شده است، اثرات نمادین و رسانه‌ای آن کماکان پابرجاست و به افزایش آگاهی و فشار بر دولت‌ها برای تغییر سیاست‌های مرتبط با محاصره و وضعیت فلسطین کمک می‌کند. این حرکت همچنین نشان‌دهنده ظرفیت فعالان مدنی و جامعه جهانی در سازماندهی و حمایت از حقوق مردم تحت ظلم و محاصره است.

آینده ناوگان صمود ممکن است با چالش‌ها و فرصت‌های جدیدی همراه باشد؛ از تلاش برای ادامه حمایت‌های بین‌المللی و ایجاد فشارهای سیاسی گرفته تا مواجهه با واکنش‌های احتمالی نظامی یا امنیتی. هرچند نتایج عملی این حرکت محدود بود، اما ناوگان صمود به‌عنوان یک رویداد تاریخی، تاثیرگذار و الهام‌بخش باقی خواهد ماند که می‌تواند برای نسل‌های آینده نمونه‌ای از مقاومت مدنی و همبستگی جهانی باشد.

منابع

https://globalsumudflotilla.org/

https://www.aljazeera.com/news/2025/8/31/the-global-sumud-flotilla-to-gaza-everything-you-need-to-know

https://www.theguardian.com/world/2025/oct/06/gaza-flotilla-members-allege-beatings-and-insults-in-israeli-detention

https://www.aa.com.tr/en/middle-east/far-right-minister-proud-of-mistreating-gaza-flotilla-activists-in-israeli-prison/3708363

https://www.reuters.com/world/middle-east/israel-intercepts-last-boat-gaza-flotilla-organisers-say-2025-10-03/

https://www.aa.com.tr/en/middle-east/16-countries-demand-protection-of-gaza-bound-aid-flotilla-call-for-respect-of-international-law/3689649

https://elpais.com/internacional/2025-09-25/israel-impedira-a-la-flotilla-llegar-a-gaza-pero-asegura-no-tener-problemas-con-los-buques-de-espana-e-italia-que-la-asisten.html

https://www.un.org/unispal/document/un-experts-press-release-09sep25/

https://cadenaser.com/nacional/2025/09/24/la-flotilla-con-ayuda-para-gaza-denuncia-al-menos-13-explosiones-y-cortes-de-comunicacion-en-su-travesia-cadena-ser/

https://www.aa.com.tr/en/opinion/opinion-global-sumud-flotilla-the-global-public-consciousness-facing-a-genocidal-regime/3705863

https://elpais.com/internacional/2025-10-03/los-activistas-de-la-flotilla-comparecen-ante-un-tribunal-en-una-carcel-de-maxima-seguridad-de-israel.html

https://www.ntu.ac.uk/about-us/news/news-articles/2025/10/expert-blog-gaza-flotilla-is-a-peaceful-protest%2C-not-piracy

https://www.malaymail.com/news/malaysia/2025/10/02/anwar-interception-of-global-sumud-flotilla-shows-israels-contempt-for-global-conscience/193073

/انتهای پیام/