گروه راهبرد «سدید»؛ گفتمان‌سازی، تولید فرهنگ و ادبیات از لوازم دانش بنیان شدن تولید و عبور کشور از اقتصاد سنتی و صنعتی به اقتصاد علم پایه است و در حالی که جهان در حال گذار به سمت اقتصادفناورانه پیش می‌رود، در این بین راهبرد‌های فرهنگی جدیدی را می‌طلبد تا با افزایش حمایت اجتماعی مناسب، شاهد موفقیت‌های شرکت‌های دانش بنیان در حل مشکلات اقتصادی کشور باشیم.
هدف کشور از توسعه اقتصاد دانش بنیان با حفظ ارزش‌های فرهنگی جامعه ایرانی، مقدماتی را همچون انجام اصلاحات فرهنگی در ساختار اقتصادی می‌طلبد تا اقتصاد جامعه سریعتر به سمت اقتصاد دانش بنیان تغییر و رشد کند و تمرکز بیشتری بر اجرای ملی و استانی این اقتصاد با هدف تولید و اشتغالزایی داشته باشد. البته در عرصه عمومی تصور بر این است که تولید دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین فقط به مجموعه‌های تولیدی و فعالان اقتصادی مرتبط است، اما این‌گونه نیست و بسیاری از مجموعه‌های دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین امروز از دل تشکل‌های فرهنگی و اجتماعی شکل گرفته‌اند. این مهم را معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری هم تاکید دارد تا جایی که معتقد است:
- «فرهنگ دانش بنیان باید در کشور بیش از هر چیز دیگری حاکم شود.» سورنا ستاری توضیح می‌دهد که «وقتی این فرهنگ توسعه یابد آن زمان صادر کننده و نه وارد کننده خواهیم بود»
«دانش بنیانی یک فرهنگ است و باید در تمام بخش‌های جامعه این فرهنگ توسعه پیدا کند.»
«دانش بنیانی یعنی اینکه در کشور صنعت می‌خواهیم نه اینکه کارخانه‌دار باشیم. در صنعت است که خودرو را طراحی می‌کنند و در کارخانه هم خودروسازی صورت می‌گیرد؛ وگرنه برای کارخانه‌داری نیاز به این همه دانشگاه وجود ندارد.»
«اگر شرکت دانش بنیان بخواهیم، کشور و جامعه دانش بنیان احتیاج داریم و این جامعه نیاز به زیرساخت دارد تا در آن جهت حرکت کند تا این موضوع برای نسل جوان فرهنگ سازی شود و اینکه امسال فقط تعداد شرکت‌ها را زیاد کنیم و به ۱۲۰ عدد برسانیم، اما کیفیت را از دست می‌دهیم، تنها باعث بی‌انگیزگی در سایر شرکت‌های دانش بنیان می‌شویم.»
از این منظر نقش مردم، نخبگان، نیرو‌های کار، مدیران شرکت‌های دولتی و خصوصی، به‌ویژه آحاد جامعه را نباید نادیده انگاشت و بدون ورود جهادگران تبیین جهت گفتمان‌سازی، تولید فرهنگ و ادبیات لازم ممکن نیست و هماهنگ کردن ارزش‌های فرهنگی جامعه (مانند مدیریت جهادی، مشارکت مردمی، ترویج روحیه ایثار، خودباوری ملی، تولید ملی و...) با سیاست‌های اجتماعی، می‌تواند حکمرانی اقتصاد دانش بنیان را بهبود بخشید.
حال که موضوع اقتصاد دانش بنیان با محوریت تولید و اشتغالزایی در شعار سال مورد تاکید قرار گرفته است، باید این را به فال نیک گرفت و با ظرفیت بالای فرهنگ ملی به استقبال این پیشران توسعه شتافت. البته یکی از ارکان سیاست گذاری در این عرصه یعنی شورای عالی انقلاب فرهنگی اقداماتی را در دستور کار قرار داده تا جاییکه مدیرکل هماهنگی و راهبری اجرای سیاست‌های فرهنگی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی پیشنهاد دارد که برای تحقق رویکرد و استراتژی قرارگاهی شورای عالی انقلاب فرهنگی در تحقق شعار سال که نیازمند دورشدن از رویکرد صرف شعاری و تبلیغاتی است (که مورد انتقاد رهبری معظم هم قرار گرفت) فرایندی منسجم با شروط و الزامات ذیل طراحی و اجرا شود. از منظر ابراهیم معظمی گودرزی، لازم است مراحل زیر فراهم شود:
- اول شناسایی، اولویت گذاری و تصویب حوزه‌های اثرگذار تولیدی اقتصاد دانش بنیان داخلی که در افزایش اشتغالزایی نقش بالایی دارد.
- دوم تقسیم کار ملی هریک از دستگاه‌های اجرایی و سازمان‌ها برحسب حوزه‌های مصوب دارای اولویت.
- سوم تدوین شاخص‌های ارزیابی کمی تحقق شعار سال از جمله نرخ اشتغالزایی ملی، استانی و بخشی، سهم اقتصاد دانش بنیان از کل تولید ناخالص داخلی به تفکیک استان و بخش براساس ماموریت‌های سازمانی و ابلاغی، سهم صادرات محصولات و خدمات اقتصاد دانش بنیان از کل صادرات، میزان نرخ سرمایه گذاری در این حوزه، اندازه بازار اقتصاد دانش بنیان در چرخه اقتصادی کشور و منطقه، نرخ رشد تحقیق و توسعه (R&D) در این بخش، گردش مالی شرکت‌های دانش بنیان و...
- چهارم برگزاری نشست‌های تخصصی بین دستگاهی برای رفع موانع و پشتیبانی از فرایند‌های تولید دانش بنیان با تمرکز بر اصلاح سیاست‌های واسطه گری مالی و پولی و جلوگیری جدی از افزایش نقدینگی در جامعه.
بدون شک بنیان محوری تحقق این چهار مرحله و شعار سال، حذف اشتغال غیرمولد و ارتقای فرهنگ و اخلاق کار در جامعه است که در راهبرد کلان نقشه مهندسی فرهنگی مورد توجه قرار گرفته است. مهمترین پیام این راهبرد کلان افزایش انسجام ملی و سرمایه اجتماعی نهاد اقتصاد با مردم و صاحبان سرمایه و بازار است. تعمیق و ارتقای سرمایه اجتماعی در تولید و اشتغال هم وجود شفافیت مالی در ارکان حکومت و نظام اقتصادی و درآمد‌هایی است که قوام و رشد جامعه را تضمین می‌کند. اجرای پیوست عدالت در فضای اقتصاد و تولید کشور در سال ۱۴۰۱ می‌تواند بهترین خبر برای فعالان و صاحبان سرمایه برای رونق تولید باشد.
البته با توجه به تمایل نخبگان به دخیل بودن در روند توسعه افتصاد دانش بنیان باید تاکید کرد که برای بهره برداری بهینه از توان پژوهشی این نخبگان، به پژوهشگران و استادان آگاه میدان عمل داده شود. این امر شدنی نیست؛ مگر اینکه متولیان دستگاه‌های پژوهشی کشور با تمرکز اجرایی در یک سازمان مشخص از تشتت و پراکندگی طرح‌های پژوهشی و صرف هزینه‌های موازی ممانعت به عمل آورند و با تعیین اولویت‌های کاربردی به تشخیص استادان محقق و مبرز، از انجام تحقیقات خام پرهیز کنند. البته در حال‌حاضر موضوعات بسیاری تحقیق و پژوهش را با مشکلات جدی مواجه کرده که مهمترین آن‌ها عبارت است از ارتباط ضعیف بین مراکز علمی و صنایع، کم‌توجهی به نهادینه‌سازی «فرهنگ پژوهش»، پایین بودن میزان انگیزه برای انجام تحقیقات، نبود بودجه کافی، کم‌توجهی به پژوهشگران و نبود سیاست‌گذاری مشخص و متمرکز در پژوهش. در نهایت اینکه برای توسعه کشور باید با تقویت «فرهنگ پژوهش» از صاحب‌نظران، متخصصان و پژوهشگران حمایت کرد.
شاید یکی از مقدمات این مهم را نقش آفرینی ابزار‌های رسانه‌ای باید دانست که در همین راستا، بنیاد نخبگان دست همکاری به سوی صدا و سیما، مطبوعات، تولیدکنندگان محتوای رسانه‌ای، حوزه‌های علمیه و سخنرانان، انجمن‌های صنفی، شهرداری‌ها و اساتید که نهاد‌های تأثیرگذار در گفتمان‌سازی علم، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان هستند، گشوده است. در این میان هیأت دولت در راستای تحقق فرمان سال مقام معظم رهبری مبنی بر «تولید دانش بنیان و اشتغال‌آفرین»، آیین‌نامه حمایت از تولید دانش بنیان و اشتغال آفرین در حوزه‌های مرتبط با وزارت علوم، تحقیقات و فناوری را در تاریخ ۱۹ مرداد ۱۴۰۱ به تصویب رساند.
توسعه، تکمیل و تقویت زیست بوم فناوری و نوآوری کشور، آموزش و ترویج کارآفرینی فرهنگ دانش بنیانی در کشور، تجاری‌سازی فناوری، فناوری و اشتغال آفرینی دانش بنیان، مأموریت گرایی و هدایت ظرفیت‌های فناورانه در جهت رفع نیاز‌ها و حل مسائل کشور، تدوین نظام ملی نوآوری، هدایت، ساماندهی، حمایت و تأمین مالی پژوهش و تحول و نوآوری در نظام آموزش عالی، از جمله مهمترین اهداف آیین نامه یاد شده است و در این راستا و با توجه به اهمیت نهادینه سازی فرهنگ دانش بنیان، دبیر ستاد توسعه فرهنگ علم، فناوری و اقتصاد دانش بنیان معاونت علمی ریاست جمهوری تاکید دارد که «حرکت از رویکرد جذب منابع برای آموزش و تحقیق به تولید ثروت و حل مسائل جامعه و کارآفرینی (تغییر در نگرش) وتغییردر مهارت‌ها و رفتار کارآفرینی و توانمندشدن بایستی با استفاده از ابزارهایی، چون برنامه‌های توانمندسازی (استارتاپ و...)، تولید محتوای چندرسانه‌ای در فضای مجازی، شبکه‌های اجتماعی رسانه‌های مکتوب و ابزار‌های هنری صورت پذیرد.»
پرویز کرمی معتقد است: «فراهم شدن بستر این محور‌ها با اجرای برنامه‌هایی از جمله گسترش برنامه‌های استارتاپ با رویکرد فرهنگ سازی و توانمندسازی، حمایت از job fair با حضور شرکت‌های بزرگ در دانشگاه ها، تولید محتوا در شبکه اجتماعی برای تشویق به کارآفرینی، تولید محتوا برای آشنایی و ارائه اطلاعات پایه در کسب و کار‌های دانشی به دانشجویان امکان پذیر می‌شود.»
سرانجام اینکه اکنون که باور‌ها و تفکرات جدیدی جایگزین باور‌ها و تفکرات قدیمی و کهنه شده باید فرهنگی ایجاد شود که حامی اهالی فرهنگ و رسانه و دانشکاران باشد و با طراحی سیستم‌های پاداش مبتنی بر دانش حامی فرهنگ درآمدزایی از دانش شویم. بایستی فرهنگ استخدام‌های مبتنی بر دانش و شایستگی جایگزین استخدام‌های رابطه‌ای و کم‌تخصص شود. همچنین با آموزش مستمر و تحرک بخشی، فرهنگ تولید محصولات و خدمات دانش بنیان به سمت تعالی حرکت کند و به عقیده سعیدرضا عاملی دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی «همه تولید‌های فکری، اجتماعی، خدماتی، صنعتی، کشاورزی و… دانش‌بنیان باشد و متخصصان جایگاه تعریف شده پیدا کنند.» و این مهم با تلاش جهادگونه امکان پذیر است.
/انتهای پیام/
